Ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności – sprawdź czy nowe przepisy dotyczą także i Twoją działalność

Przedsiębiorco – jeśli Twoja firma oferuje się towary przeznaczone do spożycia, te przepisy mogą dotyczyć także Ciebie. Sprawdź, jakie regulacje wprowadza ustawa.

Marnotrawienie żywności jest problemem, który można rozpatrywać wielopoziomowo –zarówno pod kątem środowiskowym, ekonomicznym, jak i etycznym, jednak dotychczas brakowało narzędzi, aby móc temu przeciwdziałać. Ogłoszony 3 września 2019 r. tekst ustawy z 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności wprowadza regulacje mające na celu m.in. ograniczanie straty produktów żywnościowych nie tylko na etapie ich produkcji, ale przede wszystkim dystrybucji, oraz usprawnić proces ich przekazywania np. organizacjom pozarządowym.

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności nakładają na prowadzących jednostki handlu hurtowego i detalicznego liczne obowiązki względem sprzedawanych produktów żywnościowych. Dokładnie sprecyzowano, co określa się mianem marnowania żywności:

marnowanie żywności – wycofywanie z etapu dystrybucji żywności, która spełnia wymogi prawa żywnościowego (m.in. rozporządzenia (WE) nr 178/2002), w szczególności na zbliżający się upływ terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości lub ze względu na wady wyglądu tych środków spożywczych albo ich opakowań i przeznaczenie ich do unieszkodliwiania jako odpady.

Wprowadzona definicja jasno wskazuje, że od momentu wejścia w życie przepisów ustawy, prowadzący jednostki handlowe będą musieli podejmować działania mające na celu zmniejszenie ilości powstających odpadów żywnościowych.

Zapisy ustawy będą dotyczyć przede wszystkim przedsiębiorców (sprzedawców) handlujących żywnością w jednostce o powierzchni powyżej 250 m², w której przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów.

Przepisy ustawy weszły w życie z dniem 18 września 2019r., natomiast zapisy dotyczące opłat, sprawozdawczości i kar będą obowiązywać w dniu 1 marca 2020 r. Obowiązują również przepisy przejściowe tj: w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy, za sprzedawcę zobowiązanego do wypełniania obowiązków nałożonych tą ustawą uznaje się prowadzącego jednostkę handlu o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m², a dochód ze sprzedaży produktów spożywczych stanowią co najmniej 50% przychodów z sprzedaży wszystkich towarów.

Dodatkowym obowiązkiem sprzedawcy będzie zawarcie umowy z organizacją pozarządową, której nieodpłatnie będzie przekazywał żywność ( za wyjątkiem wyrobów alkoholowych) na wykorzystanie w celach charytatywnych i szeroko rozumianej pomocy społecznej. Umowa taka (pisemna lub w formie elektronicznej) musi zostać zawarta pod rygorem nieważności i zawierać m.in. informacje dotyczące: czasu, sposobu i rodzaju przekazywanej żywności, podziału kosztów odbioru i dystrybucji produktów, a także przypadków, w których organizacja może zrezygnować lub odmówić przyjęcia żywności.

Co najważniejsze – pierwsza umowę należy podpisać w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życia ustawy ! Dopuszczalne jest również, by podmiot zawarł umowy z kilkoma organizacjami.

Kampanie edukacyjne

Kolejnym obowiązkiem, który musi spełnić sprzedawca żywności, to również obowiązek prowadzenia w jednostce handlowej kampanii edukacyjno-informacyjnych, które mają na celu podniesienie świadomości klientów w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością i przeciwdziałaniu jej marnowaniu. Również sposób prowadzenia kampanii został szczegółowo opisany – należy je przeprowadzać wspólnie z organizacją pozarządową, z którą sprzedawca ma podpisaną umowę minimum raz w roku, codziennie przez co najmniej dwa tygodnie. Wysokość poniesionych na ten cel środków nie może przekraczać 20% środków pochodzących z opłaty.

Za zmarnowaną żywność, czyli taką, która stanowi odpad, sprzedawca będzie musiał samodzielnie naliczyć na koniec roku opłatę, którą należy wnieść do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku, którego opłata dotyczy, na konto organizacji, z którą sprzedawca żywności podpisał umowę, a jeśli tego nie zrobił – na rachunek bankowy WFOŚiGW, właściwego z uwagi na miejsce prowadzenia jednostki handlowej. Nie uiszcza się opłaty, której wysokość nie przekracza 300 zł.

Opłatę za zmarnowaną (odpadową)żywność należy naliczć zgodnie ze wzorem poniżej:

wysokość opłaty = stawka opłaty [w wysokości 0,1 zł/1 kg] x masa marnowanej żywności [kg]

Uwaga: Podstawę obliczenia opłaty stanowi 90% masy marnowanej żywności i należy ją pomniejszyć o koszty poniesione na prowadzenie kampanii edukacyjnych. W pierwszym roku obowiązywania tego przepisu, podstawę stanowić będzie 80% masy.

Przykład: Sprzedawca przekazał jako odpad 2 tony żywności w ciągu roku. Opłatę, którą będzie musiał ponieść, naliczył w odniesieniu do 90% zmarnowanej żywności, czyli 1,8 tony. Na prowadzenie działań edukacyjnych, podmiot wydał 80 zł. Wysokość opłaty wynosi zatem: (0,1 zł x 1800 kg) – 80 zł = 180 zł – 80 zł = 100 zł.

Jeżeli podmiot podpisał umowę z więcej niż jedną organizacją pozarządową, musi podzielić wysokość opłaty na nie wszystkie, proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności. W przypadku, gdy żywność nie została przekazana do żadnej z nich, należną opłatę dzieli się po równo między organizacje.

W związku z tym, sprzedawca będzie musiał sporządzić sprawozdanie zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności w ciągu roku oraz o wysokości należnej opłaty, a pisemne sprawozdanie należy przekazać do właściwego miejscowo WFOŚiGW do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego ono dotyczy. Wzór sprawozdania zostanie określony w rozporządzeniu.

Dodatkowo podmiot sprzedający produkty żywnościowe będzie miał w obowiązku zamieścić w sprawozdaniu finansowym oraz na swojej stronie internetowej (jeżeli ją prowadzi), informację o wysokości należnej opłaty lub wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym.

Nadzór nad przestrzeganiem zapisów ustawy będzie sprawować inspekcja handlowa i WIOŚ. W razie niedopełnienia obowiązków, niniejsze instytucje będą władne do nałożenia kar dla przedsiębiorcy, przy czym administracyjne kary pieniężne w drodze decyzji wymierza WIOŚ np.:

• – kara grzywny może zostać wymierzona za niezłożenie do WFOŚiGW rocznego sprawozdania,
• – za niezawarcie umowy z organizacją pozarządową (wysokość kary:5.000 zł)
• – za nieprzekazanie opłaty za zmarnowaną żywności (kara w przedziale od 500 do 10.000 zł).