Jest źle, czy tylko gorzej – wyniki badań materiałów budowlanych

Wśród 361 pobranych w 2015 r. próbek wyrobów budowlanych aż 61% (219) nie spełniło deklarowanych przez producentów parametrów technicznych (właściwości użytkowych). Przedstawione wyniki i ocena tych wyników odnoszą się wyłącznie do badanej próbki.

Badane wyroby zostały pogrupowane następująco[1]:

• wyroby do izolacji cieplnej:
  • 105 próbek badanych, w tym 88 (ok. 84%) z wynikiem negatywnym;
• membrany i papy:
  • 60 badanych próbek, w tym 42 (70%) z wynikiem negatywnym;
• wyroby murarskie:
  • 42 badane próbki, w tym 17 (40%) z wynikiem negatywnym;
• drzwi i okna:
  • 22 badane próbki, w tym 13 (59%) z wynikiem negatywnym;
• cement i wapno budowlane:
  • 22 badane próbki, w tym 9 (41%) z wynikiem negatywnym;
• inne:
  • 110 badanych próbek, w tym 50 (45%) z wynikiem negatywnym.

Tabela z wynikami badań i działaniami WINB w przypadku otrzymanego wyniku negatywnego:
wyniki badań wyr. budowlanych – dane z WINB

Przyczyny produkowania nieprawidłowych wyrobów można podzielić na dwie grupy:

1. Niedostateczna kontrola produkcji, brak badań surowców itd. Nie zwalnia to producenta z odpowiedzialności, ale można założyć, że producent nie zamierzał wytworzyć nieprawidłowy wyrób.
2. Świadoma produkcja nieprawidłowych wyrobów, jako efekt obniżania kosztów produkcji poprzez gorsze (tańsze) surowce, czy uproszczenia technologiczne (zmniejszanie udziału kosztownych komponentów, brak laboratoriów lub ich właściwego wyposażenia).

W obu przypadkach za nieprawidłowe wyroby odpowiada producent. Jednak należy pamiętać, że grupa producentów, określona w punkcie drugim, poprzez niższe koszty i brak ryzyka kary uzyskuje przewagę konkurencyjną. Oznacza to, że rzetelni (obiektywnie drożsi) producenci przegrywają na rynku.

Kluczowe są konsekwencje dla nabywcy – użytkownika końcowego, który praktycznie nie ma szans na uniknięcie kupna wyrobu o niewystarczających parametrach. Zastosowanie nieprawidłowych materiałów budowlanych (nie spełniających deklarowanych właściwości użytkowych) może spowodować dodatkowe roboty budowlane, wyższe koszty eksploatacji, przyspieszone remonty czy pogorszenie komfortu użytkowania. Za zastosowanie określonych wyrobów budowlanych odpowiada kierownik budowy. Niemniej inwestorzy budujący na sprzedaż są często świadomi nieprawidłowych parametrów wyrobu, ale ponieważ że jest to tańszy materiał, umożliwiający im obniżenie kosztów budowy, więc akceptują sytuację („byleby papiery były w porządku”)

Co dalej, jak zmienić sytuację?

Rzetelnym, uczciwym przedsiębiorcom ma być lepiej – takie stanowisko prezentuje Związek Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa od początku jego istnienia. Wszystkie dotychczasowe doświadczenia potwierdzają, że należy stosować zasadę kija i marchewki, czyli preferować rzetelnych i skutecznie karać nieuczciwych.

1. Z inicjatywy Związku Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa w ustawie o wyrobach budowlanych znalazł się nowy przepis:
   Art. 36a. Producent albo importer, który wprowadza do obrotu wyrób budowlany nie nadający się do zamierzonego zastosowania w zakresie zadeklarowanych właściwości użytkowych, podlega karze pieniężnej w wysokości do 100.000 zł.
2. W procedowanej ustawie o zamówieniach publicznych znajduje się przepis[2] umożliwiający zamawiającemu wymaganie dodatkowych badań:
   Warto zauważyć, że istotnym (a właściwie podstawowym) kryterium oceny oferty na zamówienia robót budowlanych będzie koszt cyklu życia obiektu budowlanego. Konsekwencje tego przepisu można przedstawić na następującym przykładzie: Zamawiający, np. gmina, dostaje oferty na budowę przedszkola. Oferty zawierają między innymi (w ramach szacowania kosztów cyklu życia) koszty eksploatacji, w których kluczowym elementem jest koszt energii na potrzeby określonego komfortu cieplnego (ogrzewanie, klimatyzacja). Ten rachunek oparty jest także na parametrach izolacyjnych okien. Jeżeli zostanie zastosowane okno, którego parametry realne są gorsze niż deklarowane, to koszty eksploatacji będą wyższe a w efekcie – przez parę lat wyższe wydatki gminy. Z punktu widzenia gminy może więc być pożądane, aby (kontynuując przykład) proponowane okna przeszły dodatkowe badania.
3. Weryfikację parametrów wyrobu budowlanego można jednak przeprowadzić w inny sposób, w dodatku przydatny nie tylko w zamówieniach publicznych. Może środowisko przemysłu materiałów budowlanych uzna wreszcie, że potrzebny jest znak rzetelności przyznawany poprzez badania wyrobu pobranego w nieznanym dla producenta czasie i miejscu na rynku. Związek Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa będzie promował tego typu rozwiązanie.
4. Obowiązujący (od 1 stycznia 2016 r.) przepis[3] nakłada na GUNB obowiązek publikowania pozytywnych i negatywnych wyników badań próbek wyrobów budowlanych. Niestety podejmowane przez organy nadzoru budowlanego działania (postanowienia, decyzje) w wyniku otrzymanych negatywnych wyników badań są w zasadzie niedostępne. Stąd Związek Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa rozważa publikowanie (na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej) informacji o konkretnych działaniach organów nadzoru budowlanego w efekcie negatywnych wyników zlecanych badań.
5. W efekcie stosowania istniejących i proponowanych rozwiązań, a także poprzez rozpowszechnianie ich rezultatów (pozytywnych i negatywnych informacji) sytuacja na rynku wyrobów budowlanych będzie się poprawiać.